Difference between revisions of "Ngerupic languages"
m (→Languages) |
|||
(15 intermediate revisions by 6 users not shown) | |||
Line 22: | Line 22: | ||
! Language !! Classification !! Number of native speakers !! Location | ! Language !! Classification !! Number of native speakers !! Location | ||
|- | |- | ||
| [[Terminian language]] || Termic || 160,000,000 || [[Cerman]], [[Amerhan]], amongst others | | [[Terminian language|Terminian]] || Termic || 160,000,000 || [[Cerman]], [[Amerhan]], amongst others | ||
|- | |- | ||
| [[Kwang language]] || Quoncic || 95,000,000 ( | | [[Kwang language|Kwang]] || Quoncic || 95,000,000 (dialect chain) || [[Qonklaks]], [[Karduv]], [[Zaizung]], [[Quaxin Xun]] amongst others | ||
|- | |- | ||
| [[Karduvic language ]] || Quoncic || | | [[Karduvic language|Karduvic]] || Quoncic || 36,000,000 || [[Karduv]], [[Qonklaks]] (Northeast) | ||
|- | |- | ||
| [[Awatese language]] || Mañic: Awato-Manean || 22,677,500 || [[Awating]] | | [[Awatese language|Awatese]] || Mañic: Awato-Manean || 22,677,500 || [[Awating]] | ||
|- | |- | ||
| [[Manean language]] || Mañic: Awato-Manean || 22,500,000 || [[Manea]] | | [[Manean language|Manean]] || Mañic: Awato-Manean || 22,500,000 || [[Manea]] | ||
|- | |- | ||
| [[Zaizung | | [[Standard Zaizung language|Zaizung]] || Mañic || 18,000,000 || [[Zaizung]] | ||
|- | |- | ||
| [[Yachiroese language]] || Mañic || 17,000,000 (could be wrong -log) || [[Yachiro]] | | [[Yachiroese language|Yachiroese]] || Mañic || 17,000,000 (could be wrong -log) || [[Yachiro]] | ||
|- | |- | ||
| [[Hlung language]] || Mañic || 15,200,000 || [[Quaxin Xun]] (Southeast) | | [[Hlung language|Hlung]] || Mañic || 15,200,000 || [[Quaxin Xun]] (Southeast) | ||
|- | |- | ||
| [[Yatååkåå language]] || Ounyu || 15,000,000 || [[Magali]] (Northeast), [[Shohai]] (Northwest) | | [[Yatååkåå language|Yatååkåå]] || Ounyu || 15,000,000 || [[Magali]] (Northeast), [[Shohai]] (Northwest) | ||
|- | |- | ||
| [[Ngkayanyawaanya language]] || Umic || 14,000,000 || [[Magali]] (Southwest) | | [[Ngkayanyawaanya language|Ngkayanyawaanya]] || Umic || 14,000,000 || [[Magali]] (Southwest) | ||
|- | |- | ||
| [[Utoyyi language]] || Termic: South Terminian || 10~15,000,000 (dialect chain) || Utol | | [[Utoyyi language|Utoyyi]] || Termic: South Terminian || 10~15,000,000 (dialect chain) || Utol | ||
|- | |- | ||
| [[Ndxiixun language]] || Mañic: Tuŋñi || 13,500,000 || [[Quaxin Xun]] (Central) | | [[Ndxiixun language|Ndxiixun]] || Mañic: Tuŋñi || 13,500,000 || [[Quaxin Xun]] (Central) | ||
|- | |- | ||
| [[ | | [[Maypaw language|Maypaw]] || Mañic || 9,300,000 || [[Quaxin Xun]] (Northwest) | ||
|- | |- | ||
| [[Sąñàwa language]] || Mañic || 9,000,000 || [[Kadya]] (South), [[Xynderland|Seret]] | | [[Sąñàwa language|Sąñàwa]] || Mañic || 9,000,000 || [[Kadya]] (South), [[Xynderland|Seret]] | ||
|- | |- | ||
| [[Lutyan language]] || Ghonoid || 8,400,000 || [[Lutya]] | | [[Lutyan language|Lutyan]] || Ghonoid || 8,400,000 || [[Lutya]] | ||
|- | |- | ||
| [[Amerhani language]] || Termic || 4~6,000,000 (dialect chain) || [[Amerhan]] | | [[Amerhani language|Amerhani]] || Termic || 4~6,000,000 (dialect chain) || [[Amerhan]] | ||
|- | |- | ||
| [[Baridus language]] || Termic || 4,300,000 || [[Barradiwa]] ([[Baridia]]) | | [[Baridus language|Baridus]] || Termic || 4,300,000 || [[Barradiwa]] ([[Baridia]]) | ||
|- | |- | ||
| [[ | | [[Nichoh language|Nichoh]] || Mañic: Tuŋñi || 3,600,000 || [[Quaxin Xun]] (West-central) | ||
|- | |- | ||
| [[Yashuhay language]] || Ounyu: Shohue || 2,000,000 || [[Shohai]] (Northwest) | | [[Yashuhay language|Yashuhay]] || Ounyu: Shohue || 2,000,000 || [[Shohai]] (Northwest) | ||
|- | |- | ||
| [[Yako'e language]] || Ounyu: Shohue || 1,000,000 || [[Shohai]] (Central-south) | | [[Yako'e language|Yako'e]] || Ounyu: Shohue || 1,000,000 || [[Shohai]] (Central-south) | ||
|- | |- | ||
| [[Ndawá language]] || Mañic || 825,000 || [[Magali]] ( | | [[Ndawá language|Ndawá]] || Mañic || 825,000 || [[Magali]] (North), [[Awating]] (Far northwest) | ||
|- | |- | ||
| [[Yachanooli language]] || Mañic || 300,000 || [[Shohai]] (Northeast) | | [[Yachanooli language|Yachanooli]] || Mañic || 300,000 || [[Shohai]] (Northeast) | ||
|- | |- | ||
| [[Ekerukoi language]] || Ounyu: Shohue || 100,000 || [[Shohai]] (Southwest) | | [[Ekerukoi language|Ekerukoi]] || Ounyu: Shohue || 100,000 || [[Shohai]] (Southwest) | ||
|- | |- | ||
| [[Waľavaľwa language]] || Ounyu || 95,000 || [[Quaxin Xun]] (Insular) | | [[Waľavaľwa language|Waľavaľwa]] || Ounyu || 95,000 || [[Quaxin Xun]] (Insular) | ||
|- | |- | ||
| [[Ngigu language]] || Umic || 65,000 || [[Awating]] ( | | [[Ngigu language|Ngigu]] || Umic || 65,000 || [[Awating]] (South) | ||
|- | |- | ||
| [[ | | [[Erushka language|Erushka]] || Ghonoid: Erushkaic || 30,000 || [[Amerhan]] (West) | ||
|- | |- | ||
| [[ | | [[Kyathros language|Kyathros]] || Ounyu: Shohue || 15,000 || [[Amerhan]] (Northeast) | ||
|- | |- | ||
| [[Bilemã language]] || Termic || | | [[Bilemã language|Bilemã]] || Termic || 4,000 || [[Awating]] (Central-south) | ||
|} | |} | ||
Line 86: | Line 84: | ||
[[Wa Ñi language|Wa Ñi]] | [[Wa Ñi language|Wa Ñi]] | ||
*[[Proto-Kwang language]]: ([[Kwangic languages]]) | *[[Proto-Kwang language|Proto-Kwang]]: ([[Kwangic languages]]) | ||
**[[Middle Kwang language]] | **[[Middle Kwang language|Middle Kwang]] | ||
***[[Kwang language|Standard Kwang | ***[[Kwang language|Standard Kwang]] | ||
***[[Awarahli Kwang language]] | ***[[Awarahli Kwang language|Awarahli Kwang]] | ||
***[[Xuni Kwang language]] | ***[[Xuni Kwang language|Xuni Kwang]] | ||
**[[Seang Pe language|Seang Pe]] | |||
**[[ | **[[Karduvic language|Karduvic]] | ||
**[[ | **[[Manean Kwang language|Manean Kwang]] | ||
*[[Mañi language]]: ([[Mañic languages]]) | *[[Mañi language|Mañi]]: ([[Mañic languages]]) | ||
**[[Hlung language]] | **[[Hlung language|Hlung]] | ||
**[[ | **[[Maypaw language|Maypaw]] | ||
**[[Tuŋñi languages]] | **[[Tuŋñi languages]] | ||
***[[Ndxiixun language]] | ***[[Ndxiixun language|Ndxiixun]] | ||
***[[Ñichôh language]] | ***[[Ñichôh language|Ñichôh]] | ||
**[[Zaizung Mañi languages]] | **[[Zaizung Mañi languages]] | ||
**[[Yachiroese Language|Yachiroese | **[[Yachiroese Language|Yachiroese]] | ||
**[[Awato-Manean languages]] | **[[Awato-Manean languages]] | ||
***[[Awatese language]] | ***[[Awatese language|Awatese]] | ||
***[[Manean language]] | ***[[Manean language|Manean]] | ||
***[[North Islander language]] | |||
**[[Shohuese Mañi]] | **[[Shohuese Mañi]] | ||
***[[Yachanóoli language]] | ***[[Yachanóoli language|Yachanóoli]] | ||
**[[Ndawá language]] | **[[Ndawá language|Ndawá]] | ||
*[[Wu Eendehen language]] | *[[Wu Eendehen language|Wu Eendehen]] | ||
*[[Wanyima-Wanyuu language]]: [[Ounyu languages]] | *[[Wanyima-Wanyuu language|Wanyima-Wanyuu]]: ([[Ounyu languages]]) | ||
**[[Yatååkåå language]] | **[[Yatååkåå language|Yatååkåå]] | ||
**[[Waľavaľwa language|Waľavaľwa]] | |||
**[[Vayama language|Vayama]] | |||
**[[Aju-Ngajama language|Aju-Ngajama]] | |||
**[[Aju-Ngajama language]] | **[[Classical Shohue language|Classical Shohue]] ([[Shohue languages]]) | ||
**[[Classical Shohue language]] ([[Shohue languages]]) | ***[[Yashuhay language|Yashuhay]] | ||
***[[Yashuhay language]] | ***[[Yako'e language|Yako'e]] | ||
***[[Yako'e language]] | ***[[Kyathros language|Kyathros]] | ||
***[[Kyathros language]] | ***[[Ekerukoi language|Ekerukoi]] | ||
***[[Ekerukoi language]] | *[[Uemaua language|Uemaua]]: ([[Umic languages]]) | ||
*[[Uemaua language]]: ([[Umic languages]]) | **[[Ngigu language|Ngigu]] | ||
**[[Ngigu language]] | **[[Ngkayanyawaanya language|Ngkayanyawaanya]] | ||
**[[Ngkayanyawaanya language]] | *[[Ghoni language|Ghoni]] ([[Ghonoid languages]]) | ||
*[[Ghoni language]] ([[Ghonoid languages]]) | **[[Classical Lutyan language|Classical Lutyan]] | ||
**[[Classical Lutyan language]] | ***[[Lutyan language|Lutyan]] | ||
***[[Lutyan language| | *[[Old Terminian language|Old Terminian]] ([[Termic languages]]) | ||
*[[Terminian language | **[[Middle Terminian language|Middle Terminian]] | ||
**[[Terminian language | ***[[Terminian language|Terminian]] | ||
***[[Terminian language]] | ***[[Amerhani language|Amerhani]] | ||
***[[Amerhani language]] | **[[Baridus language|Baridus]] | ||
**[[Baridus language]] | **[[Bilemã language|Bilemã]] | ||
**[[Bilemã language]] | **[[Utoyyi language|Utoyyi]] | ||
**[[ | |||
==Typology== | ==Typology== | ||
Line 153: | Line 149: | ||
==Comparison== | ==Comparison== | ||
<gallery mode=packed heights=600> | |||
NgupSet pray.png|IPA comparison of ''*pray'' reflexes | |||
NgupSet cexoco.png|IPA comparison of the numeral 'ten' (''*cexoco'') | |||
</gallery> | |||
==Further Reading== | ==Further Reading== | ||
Line 165: | Line 164: | ||
[[Category:Language families of Soltenna]] | [[Category:Language families of Soltenna]] | ||
[[Category:Language families of Ekuosia]] | [[Category:Language families of Ekuosia]] | ||
Latest revision as of 19:54, 27 October 2023
Ngerupic | |
---|---|
Geographic distribution: | Akulanen, Soltenna and Ekuosia |
Linguistic classification: | One of Sahar's primary language families |
Proto-language: | Wa Ñi |
CWS code | – |
The Ngerupic languages are a language family comprising about 100 languages of southwestern Miraria, primarily the Akulanen and Soltenna regions, which are all descended from Wa Ñi. They are spoken by about 500 million people in total. The official languages of Amerhan, Awarahl, Cerman, Kadya, Karduv, Lutya, Magali, Shohai, Utol, Quaxin Xun, Qonklaks, Yachiro, and Zaizung are Ngerupic, while Ngerupic languages are spoken by substantial populations in Barradiwa, Riyana, and Bosato.
Since Wa Ñi was spoken around 5000 years ago, the present-day languages have diverged substantially. Magali is the area of greatest diversity, with more than half the Ngerupic languages spoken there. Due to the expansion of Yatååkåå within Magali, the regions of greatest diversity are the relatively inaccessible mountainous central and northwest regions of Magali. Other regions with many smaller Ngerupic languages include Shohai and Awarahl.
The most-spoken Ngerupic languages on Sahar are Terminian, Awatese, Yatååkåå, Karduvic and Kwang, each with more than 10 million speakers. In contrast, many Ngerupic languages of Awarahl, northwestern Amerhan and rural Magali are highly endangered, with less than a hundred thousand speakers each.
Languages
Language | Classification | Number of native speakers | Location |
---|---|---|---|
Terminian | Termic | 160,000,000 | Cerman, Amerhan, amongst others |
Kwang | Quoncic | 95,000,000 (dialect chain) | Qonklaks, Karduv, Zaizung, Quaxin Xun amongst others |
Karduvic | Quoncic | 36,000,000 | Karduv, Qonklaks (Northeast) |
Awatese | Mañic: Awato-Manean | 22,677,500 | Awating |
Manean | Mañic: Awato-Manean | 22,500,000 | Manea |
Zaizung | Mañic | 18,000,000 | Zaizung |
Yachiroese | Mañic | 17,000,000 (could be wrong -log) | Yachiro |
Hlung | Mañic | 15,200,000 | Quaxin Xun (Southeast) |
Yatååkåå | Ounyu | 15,000,000 | Magali (Northeast), Shohai (Northwest) |
Ngkayanyawaanya | Umic | 14,000,000 | Magali (Southwest) |
Utoyyi | Termic: South Terminian | 10~15,000,000 (dialect chain) | Utol |
Ndxiixun | Mañic: Tuŋñi | 13,500,000 | Quaxin Xun (Central) |
Maypaw | Mañic | 9,300,000 | Quaxin Xun (Northwest) |
Sąñàwa | Mañic | 9,000,000 | Kadya (South), Seret |
Lutyan | Ghonoid | 8,400,000 | Lutya |
Amerhani | Termic | 4~6,000,000 (dialect chain) | Amerhan |
Baridus | Termic | 4,300,000 | Barradiwa (Baridia) |
Nichoh | Mañic: Tuŋñi | 3,600,000 | Quaxin Xun (West-central) |
Yashuhay | Ounyu: Shohue | 2,000,000 | Shohai (Northwest) |
Yako'e | Ounyu: Shohue | 1,000,000 | Shohai (Central-south) |
Ndawá | Mañic | 825,000 | Magali (North), Awating (Far northwest) |
Yachanooli | Mañic | 300,000 | Shohai (Northeast) |
Ekerukoi | Ounyu: Shohue | 100,000 | Shohai (Southwest) |
Waľavaľwa | Ounyu | 95,000 | Quaxin Xun (Insular) |
Ngigu | Umic | 65,000 | Awating (South) |
Erushka | Ghonoid: Erushkaic | 30,000 | Amerhan (West) |
Kyathros | Ounyu: Shohue | 15,000 | Amerhan (Northeast) |
Bilemã | Termic | 4,000 | Awating (Central-south) |
Taxonomy
The first-order daughters of Wa Ñi seem to have formed a dialect continuum, with subsequent diversification especially in northwest and central Magali. The most commonly agreed-upon taxonomy of Ngerupic languages runs as follows, with primary branches from north to south:
- Proto-Kwang: (Kwangic languages)
- Mañi: (Mañic languages)
- Wu Eendehen
- Wanyima-Wanyuu: (Ounyu languages)
- Uemaua: (Umic languages)
- Ghoni (Ghonoid languages)
- Old Terminian (Termic languages)
Typology
Ngerupic languages are extremely diverse in typology, but some common characteristics are:
- small phonemic inventories, with little phonation contrast
- many sonorants, especially laterals and rhotics
- tone
- nasalized vowels
- simple syllable structure
- noun classes with distinct singular and plural classes
- subject and possibly object prefixes on verbs
- compounding as main form of derivation
- head-initial
- marked mood on verb